Akupunktura to metoda leczenia wywodząca się ze starożytnych Chin, polegająca na nakłuwaniu ciała pacjenta przy użyciu specjalnych, cienkich igieł. Nazwa tej techniki pochodzi od łacińskich słów acus (igła) i punctura (nakłucie).
W założeniach tradycyjnej medycyny chińskiej określone punkty na skórze powiązane są z poszczególnymi narządami wewnętrznymi, dlatego stymulowanie tych punktów igłami ma przynieść ulgę w odpowiednich dolegliwościach. Przez tysiące lat akupunktura rozwijała się w Azji, a dziś jest uznawana w wielu krajach za uzupełniającą metodę terapeutyczną, oficjalnie stosowaną obok medycyny konwencjonalnej.
Na czym polega zabieg akupunktury?
Podstawą akupunktury jest precyzyjne nakłuwanie ustalonych punktów na powierzchni ciała pacjenta za pomocą bardzo cienkich igieł. Każda sesja jest indywidualnie dostosowana – specjalista dobiera punkty do nakłucia na podstawie stanu pacjenta i rodzaju schorzenia. Zazwyczaj terapia obejmuje serię kilkunastu zabiegów (np. 10–15 sesji) planowanych w określonych odstępach czasu. Pacjent podczas zabiegu najczęściej leży nieruchomo, a przed wkłuciem igieł skóra jest dezynfekowana dla zachowania sterylności. Głębokość, na jaką wprowadzane są igły, zależy od lokalizacji punktu – zwykle jest to zaledwie kilka milimetrów. Ważna jest także technika manipulacji igłami już po wkłuciu: terapeuta może delikatnie obracać igłę, poruszać nią lub stymulować prądem (tzw. elektroakupunktura), aby wzmocnić pożądany efekt leczniczy. Doświadczony akupunkturzysta wykonuje wszystkie ruchy z dużą precyzją, co minimalizuje ryzyko bólu czy uszkodzenia tkanek podczas zabiegu.
Igły do akupunktury – co warto o nich wiedzieć?
Igły do akupunktury to podstawowe narzędzia w tej terapii – są bardzo cienkie, elastyczne i wykonane ze specjalnych materiałów. We wczesnych etapach rozwoju akupunktury używano zupełnie innych przyborów niż dziś. Tysiące lat temu do nakłuwania służyły ostre kawałki kości, kamienia, fragmenty bambusa czy kolce roślin. Z czasem zaczęto wytwarzać właściwe igły – początkowo z kamieni półszlachetnych i porcelany, a później z metali, takich jak złoto czy srebro. Tradycyjna medycyna chińska przypisywała nawet różne działanie igłom w zależności od materiału: na przykład uważano, że złote igły działają pobudzająco, zaś srebrne uspokajająco. Współcześnie jednak standardem są cienkie igły ze stali nierdzewnej o grubości około 0,2–0,3 mm. Co ciekawe, dokładny skład stopu metalu oraz technologia produkcji igieł bywają pilnie strzeżoną tajemnicą producentów – dobre igły muszą być jednocześnie bardzo ostre, wytrzymałe i sprężyste, a przy tym odporne na wyginanie i kontakt z płynami ustrojowymi.
Bardzo ważnym aspektem jest sterylność i bezpieczeństwo używania igieł do akupunktury. Każda igła powinna być traktowana jak narzędzie chirurgiczne – przed zabiegiem musi być jałowa (wolna od bakterii, wirusów i zanieczyszczeń), a po użyciu zostaje odpowiednio zutylizowana. Dzięki temu zminimalizowane jest ryzyko przeniesienia infekcji, np. wirusowego zapalenia wątroby czy HIV, podczas zabiegu. Obecnie większość gabinetów korzysta z igieł jednorazowych, co dodatkowo zwiększa bezpieczeństwo pacjentów. W Stanach Zjednoczonych agencja FDA klasyfikuje igły do akupunktury jako wyroby medyczne i wymaga, aby były one wykonane ze stali nierdzewnej, sterylne, nietoksyczne i przeznaczone do jednokrotnego użytku. Zabiegi przeprowadzane przez niewykwalifikowane osoby lub przy użyciu niesterylnych igieł mogą prowadzić do poważnych powikłań – od infekcji po przypadkowe uszkodzenia narządów wewnętrznych czy nerwów. Na szczęście, statystyki pokazują, że poważne komplikacje zdarzają się niezwykle rzadko. Według Światowej Organizacji Zdrowia akupunktura jest bezpieczna, o ile wykonuje ją odpowiednio przeszkolony specjalista. Drobne efekty uboczne (takie jak chwilowe krwawienie z nakłutego miejsca, siniak lub zawroty głowy) występują sporadycznie i zwykle szybko ustępują.
Zastosowania akupunktury – na co pomaga?
Akupunktura bywa stosowana wspomagająco w wielu schorzeniach, zwłaszcza tam, gdzie tradycyjne leczenie nie przynosi pełnej ulgi lub gdy pacjent poszukuje metod łagodzenia dolegliwości bólowych. Najczęściej technika ta kojarzona jest z terapią bólu – liczne osoby korzystają z akupunktury przy przewlekłych bólach pleców, szyi, stawów czy migrenach. Badania sugerują, że akupunktura może pomagać zmniejszać ból dolnego odcinka kręgosłupa, ból kolan spowodowany chorobą zwyrodnieniową stawów, a nawet dolegliwości pooperacyjne. Często wymienia się także skuteczność akupunktury w łagodzeniu nudności i wymiotów, na przykład po zabiegach chirurgicznych lub w trakcie chemioterapii. Niektórzy pacjenci zgłaszają poprawę przy takich problemach jak bezsenność, bóle głowy, bolesne miesiączki czy alergie. Warto jednak pamiętać, że akupunktura zwykle nie zastępuje konwencjonalnego leczenia, a stanowi jego uzupełnienie. Lekarze często zalecają łączyć akupunkturę z farmakoterapią lub rehabilitacją, by osiągnąć najlepsze rezultaty.
Skuteczność akupunktury – co mówi nauka?
Mimo długiej historii i wielu pozytywnych opinii pacjentów, kwestia skuteczności akupunktury była i jest przedmiotem licznych badań naukowych. Wyniki tych badań bywają mieszane. Z jednej strony, część badań klinicznych wykazuje realne korzyści z akupunktury – zwłaszcza w terapii bólu. Przykładowo, systematyczne przeglądy badań sugerują, że w przewlekłych dolegliwościach bólowych akupunktura może przynosić ulgę odczuwalnie większą niż brak leczenia. Z drugiej strony, naukowcy zauważyli intrygujące zjawisko: w wielu eksperymentach ”udawana” akupunktura (placebo), polegająca na płytkim wbijaniu igieł w przypadkowe miejsca lub używaniu tępych końcówek, dawała prawie takie same rezultaty jak właściwa akupunktura. Innymi słowy, poprawa samopoczucia u pacjentów bywała porównywalna nawet wtedy, gdy igły nie trafiały w tradycyjne punkty energetyczne. Sugeruje to, że dużą rolę odgrywają tutaj mechanizmy niespecyficzne – efekt placebo, oczekiwanie pacjenta na poprawę, a także relacja z terapeutą i poświęcona pacjentowi uwaga.
